ابوسعید احمد بن محمد بن عبدالجبّار سَجزی یکی از ریاضیدانان، منجمان و فیلسوفان برجستهی ایرانی قرن چهارم هجری بود که نقش مهمی در توسعهی ریاضیات و نجوم اسلامی ایفا کرد.
ابوسعید سجزی در حدود سال ۹۴۵ میلادی (قرن چهارم هجری) در سیستان (در ناحیهی سجستان، جنوب شرق ایران) به دنیا آمد. اطلاعات دقیقی از دوران کودکی و تحصیلات او در دست نیست، اما به نظر میرسد که در سیستان و سپس در شهرهایی مانند بغداد و نیشابور به تحصیل و فعالیت علمی پرداخته باشد. او با دانشمندان بزرگ زمان خود مانند ابوریحان بیرونی مکاتبه و گفتوگوهای علمی داشته است.
1. نجوم: سجزی از نخستین کسانی بود که حرکت زمین به دور خود را به عنوان یک فرضیه مطرح کرد؛ این در زمانی بود که نظریهی بطلمیوسی (زمینمرکزی) غالب بود. او ابزار نجومیای به نام "اسطرلاب زورقی" اختراع کرد که بر اساس چرخش زمین طراحی شده بود، برخلاف اسطرلابهای سنتی که زمین را ثابت در نظر میگرفتند. محاسبات و اصلاحات او در زمینهی زمانسنجی و مکانیابی ستارگان بسیار دقیق بود. 2. ریاضیات: سجزی در هندسه و جبر نیز آثار قابل توجهی داشت. برخی منابع اشاره دارند که او مسائل پیچیدهای در هندسه را با روشهای نو حل میکرد. 3. فلسفه و منطق: علاوه بر علوم تجربی، در حوزههای فلسفه و منطق نیز صاحب نظر بود و دیدگاههای دقیقی دربارهی رابطهی ریاضیات و طبیعت داشت.
آزاداندیش، نواندیش و شجاع علمی بود؛ زیرا نظریههایی خلاف جریان علمی زمان خود مطرح میکرد. فردی دقیق، متفکر و پژوهشگر بود که علاقه زیادی به مشاهده و تجربه داشت. از مکاتبات علمیاش با ابوریحان بیرونی، میتوان فهمید که گفتوگو و تبادل دانش برای او اهمیت زیادی داشته است.
ابوسعید سجزی را میتوان از پیشگامان اندیشهی چرخش زمین دانست؛ دیدگاهی که بعدها توسط کوپرنیک، گالیله و کپلر در اروپا مطرح شد. اختراعات و نظریات او در حوزهی نجوم و ابزارسازی الهامبخش نسلهای بعدی دانشمندان شد. در تاریخ علم اسلامی، نام او در کنار چهرههایی مانند بیرونی و خازنی میدرخشد.